Wöörkist - Vun de plattdüütschen Oortsnaams
Dorf is Dörp un Berg is Barg. To uns Ümgahn mit de Plattdüütsche Spraak höört ok, dat wi de plattdüütschen Oortsnaams bruukt. Dorto en niege Folg ut uns "Wöörkist" vun Dörte Riemer.
Al as wi jüst mit Plattradio anfungen sünd, is mi opfullen, dat ik de plattdüütschen Betekens vun vele Oorten gor nich wennt weer. Kloor, de so in de Neegde legen, de weer ik künnig. Man, so generell in Sleswig-Holsteen heff ik männichmal de hoochdüütschen Naams bruukt, ahn dat to marken. Bet mien Kollegen denn seggt hebbt: “Dor gifft dat doch en plattdüütschen Naam för, musst mal bi Sass rinkieken.” Op netz.sass-platt.de gifft dat en ganze Afdelen bloot för Oortsnaams in Sleswig-Holsteen. Vun A bet Z sünd se all to finnen. Un dor kiek ik nu jümmers mal rin, wenn ik nich seker bün, ob dat nich noch en anner Beteken op Plattdüütsch gifft.
Dat is heel interessant: Vele Naams sünd op Hoochdüütsch und Plattdüütsch gliek: So as Arnis, Aventoft, Bistensee, Blankensee, Blankenmoor, Kappeln, Kropp, Schuby, Schulau, Schülp un so wieder. Dor sünd Hooch- un Plattdüütsch övereens.
Un bi vele Oortsnaams de ünnerscheedlich sünd, is dat egentlich kloor, woneem de Ünnerscheed her kümmt. Dat hochdüütsche “Dorf” is ja op plattdüütsch “Dörp”, so as Heikendörp. Dat hoochdüütsche “Alt” heet op Plattdüütsch jo “Oolt” so as Olenhoff . Un “Hof” is ja “Hoff” mit twee f. “Berg” is op plattdüütsch “Barg” as bi Sandbarg un so wieder. Och ja, un denn blifft nochmal en “e” weg as bi Delv, un Draag, Kremp oder Heid. Nich to vergeten - lange Sülvstluden warrt bi en slaten Sülv dubbelt, wiel de plattdüütschen Rechtschrievregeln dat so vörseht, dor köönt wi nochmal Draag as Bispeel nömen.
Avers nu warrt dat vigeliensch!
Dat gifft ok Oortsnamens, de sünd op Hoochdüütsch und plattdüütsch teemlich oder ganz verscheden. Trittau is Trittow, Göldenitz is Gölln, Itzstedt is Ietz, Klein-Nordende is Lütten Noordenn, Friedrichsgraben is Vossbarg, Erfde is Arfd, Tellingstedt is Tellenstedt, un so wieder. Dor müss een denn doch deper indükern, üm dat to verkloren. Gor nich so enfach.
Dorüm gifft dat ok bi Plattradio jümmers mal wedder Diskuschonen över de Oortsnamens un dat warrt woll ok so blieven.
Uns hölpt de Sass-Lehrmaterialien aver ok de Blick in Kröönken un op Websieden.
So nevenbi: Bi Sass gifft dat ja ok Informatschonen för Gemeenden, de op ehr Oortsschiller den plattdüütschen Oortsnamen benömen wüllt. Folgens een Anornen vun’t Land sünd mehrsprakige Oortsschiller ja mööglich un veele Gemeenden maakt dorvun ok Gebruuk, so as Heid, Niestadt in Holsteen un sogor Groten- un Lüttenbrood. Man, dor gifft dat wiss noch mehr.
Och so, eens noch: De Schrievwies is dat Ene, man bi de Utspraak is dat denn nochmal anners. Dor kaamt noch de verscheden Dialekten in’t Speel. So güng mi dat annerletzt mit Uwe Holtorf ut Tellenstedt in Dithmarschen, as ik em fraagt heff, woneem he denn herkümmt. Do see he:
Uwe Holtorf: Ik wahn hier in Tellenstedt, seggt wi jo to Tellingstedt, den Oortseel is jo Oesterborssel, dat liggt so en beten butendörps twüschen Alversdörp un Schalkholt. Wi sünd so föffteihn Kilometer vun de Autobahn weg, vun de A23, un denn sünd wi jümmers gau in Hamborg, wenn wi dor mal hinwüllt.
So snackt Uwe Holtorf ut Tellenstedt in Dithmarschen.
Dat weer uns Wöörkist för hüüt. Veel Spaaß bi’t Nakieken vun uns Oortsnamens op Plattdüütsch. Ik segg ju: Dat is heel interessant!
Viellicht hebbt ju jo ok noch schöne Bispelen för uns, denn schrievt doch mal an
